فراز و نشیب‌های بازارهای جهانی در سال ۲۰۲۲

طلوع اقتصاد: سال ۲۰۲۲ سال پر اتفاقی برای بازارهای جهانی بود و شاهد چالش های مختلف و متنوعی در سطح جهان بودیم. چالش هایی که هرکدام از آنها پتانسیل این را داشت که بازارها را ملتهب و به عبارت دیگر ولتایل یا نوسانی کند.

در ادامه به برخی از این رویداد ها با توجه به اهمیت آنها خواهم پرداخت

اولین چالش تاثیر گذار در بازارها تورم بی سابقه در آمریکا و کل جهان بود تورمی که در اثر سیاست های انبساطی شدیدی که تریلیون ها دلار را روانه بازارها کرده بود ایجاد شد. تورم در ایالات متحده و اروپا و ژاپن در ۴۰ سال گذشته بی سابقه بود. بعنوان مثال تورم در ژاپن در ماه نوامبر به ۳/۷ درصد رسید که در ۴۱ سال گذشته بی سابقه بود.

 تورم در کشور آفتاب تابان بصورت سنتی چالش اصلی سیستم پولی و بانک مرکزی این کشور بوده و همیشه deflation یا تورم منفی در این کشور مشکل اصلی سیاست گذاری پولی در این کشور بوده است. تورم در سایر نقاط جهان نیز وضعیت مشابهی داشت و در آمریکا به نزدیک ۱۰ درصد نیز رسید. انگلستان و اروپا و… نیز از تورم در امان نماندند.

دومین چالش جهان در ۲۰۲۲ شروع سیاست های انقباضی پس از مهار کویید ۱۹ و در جهت مهار تورم بود. در تمامی بیانیه های فدرال رزرو به وضوح تورم تارگت اصلی بود. نرخ تورم هدف ۲ درصدی با نرخ واقعی تفادت بسیار زیادی داشت و لذا فدرال رزرو شروع به افزایش نرخ بهره در تمامی جلسات کمیته سیاست گذاری پولی FOMC گرفت.

به استثنای دو جلسه اول و جلسه آخر این کمیته که ما شاهد افزایش ۵۰ واحدی نرخ بهره بودیم در سایر جلسات شاهد افزایش ۷۵ واحدی نرخ بهره بودیم که در نوع خود بی سابقه بود. لذا دومین چالش اقتصاد جهان در سال گذشته را می‌توان اتخاذ سیاست‌های انقباضی شدید در بانک های مرکزی دانست.

در ادامه این رویداد های دومینو وار می‌توان به سومین چالش یعنی ترس به رکود رفتن اقتصاد جهانی به دلیل سیاست های انقباضی در جهان اشاره کرد. ترس از رکود قطعی در آینده بشدت در بازار ها سایه افکنده و همچنان این تهدید تاثیر خود را در بازارهای مختلف نشان می دهد.

این سه گانه ترسناک ذکر شده در کنار بحران جنگ روسیه در اوکراین که خود منجر به تشدید تورم به ویژه در بخش کامودیتی های انرژی و کشاورزی شد و همچنین سیاست شکست خورده کویید صفر کشور چین منجر به ایجاد چالش های پنجگانه در بازارهای جهانی گردید.

دلایل فوق سال 2022  را به سالی  بی رحم برای S&P 500  تبدیل کرد و این شاخص که از ۵۰۰ شرکت بزرگ آمریکا تشکیل شده است را  تقریباً 20 درصد از ابتداری سال تا به امروز  کاهش داد.

در کامودیتی ها نیز بنا به ماهیت  به آنها شاهد واکنش های در شدت و حدت های مختلفی بودیم.

اجازه دهید نگاهی به وضعیت نفت در سال گذشته میلادی و چشم انداز آن در ۲۰۲۳ بپردازیم.  قیمت جهانی نفت هم برای اقتصاد ما دارای اهمیت بسیار زیاد است و هم برای بازار سرمایه.

سال 2022 سال بسیار پرنوسانی برای قیمت نفت بود رویدادهای ژئوپلیتیکی تولیدکنندگان و مصرف کنندگان را مجبور کرد تا تغییرات قابل توجهی در جریان نفت در سراسر جهان ایجاد کنند. قیمت نفت برنت در ابتدای سال با ۸۳ دلار شروع شد و انتهای سال را احتمالا باقیمتی پایین تر از ۸۳ دلار به پایان می رساند. اما در طول سال شاهد نوسانات شگفت انگیزی در قیمت بودیم و مدت قابل توجهی قیمت نفت سه رقمی بود. فرصتی تاریخی برای تولید کنندگان عمده نفت که می توانستند بهره ای خیره کننده ببرند. در این فرصت تاریخی که ممکن است هرچند دهه یکبار رخ دهد برای ایران چیزی جز حسرت بجا نماند.

جنگ روسیه در اوکراین منجر به تغییر محسوس عرضه نفت در جهان گردید و تارگت بازار روسیه از اروپا به آسیا به ویژه هند تغییر کند و اروپا نیز برای کاهش نیاز خود مجبور شد در پی بازاری جدید برای کسری تقاضا خود بود. بازاری که به دلیل مسافت دارای هزینه بیشتر حمل و نقل و بالاتر رفتن قیمت تمام شده است.

پس از قطع واردات گاز روسیه به اروپا شاهد ایجاد بحران در اروپا مخصوصا در بخش برق بودیم و هستیم. از طرفی زیر ساخت های لازم در بستر قاره سبز برای ذخیره سازی گاز مایع فراهم نبود و از طرف دیگر شیفت کردن به طرف انرژی های تجدید پذیر نیز پاسخگوی بخش کمی از میزان انرژی در اروپا بود. عدم موفقیت استفاده از انرژی های تجدید پذیر را می توان از ایرادت سیاست گذاری در این بخش دانست و شاهد بودیم که در طول سالیان گذشته استفاده و سرمایه گذاری در این بخش به اندازه کافی و وافی صورت نپذیرفته و هنوز زمان زیادی تا جایگزینی مطمئن سوخت های فسیلی با انرژی های تجدید پذیر داریم هرچند پیش بینی ها نشان می دهد در  دهه آینده چرخه کهن سوخت های فسیلی ضعیف خواهد شد.

یکی از راه‌های که می توانست مانع افزایش افسار گسیخته قیمت نفت برای حداقل نیمی از سال ۲۰۲۲ باشد افزایش تولید توسط اعضای اوپک پلاس و به ویژه عربستان بود. زیرا بجز چند کشور محدود مانند عربستان، امارات و عراق سایر اعضا پتانسیل افزایش میزان تولید خود را ندارند. و البته ایران نیز بشدت پتانسیل افزایش سطح تولید را داشت که متاسفانه به دلایل مختلف سیاسی این مهم به طور قابل توجهی صورت نپذیرفت.

علیرغم فشار های ایالات متحده و غرب بر عربستان صعودی که بعنوان رهبر کارتل اوپک پلاس عمل می‌کند نه تنها این کشور تن به افزایش سطح تولید نداد بلکه این گروه در ماه اکتبر بازار را غافلگیر کرد و کاهش تولید ۲ میلیون بشکه ای در روز را تصویب کرد.

از طرف دیگر ایالات متحده یک تولیدکننده نفت سوئینگ نیست. صنعت نفت ایالات متحده هرگز یک تولیدکننده واقعی نوسانی در بازار جهانی نفت نبوده است، زیرا صنعت نفت این کشور یکپارچه نیست و یکپارچه عمل نمی‌کند، و در سال 2022 با وجود چندین ماه سه رقمی شدن قیمت ها در بهار و تابستان، تولید ایالات متحده تا ماه اوت به 11.98 میلیون بشکه در روز نرسید.

و اما چین بعنوان اولین وارد کننده بزرگ نفت در جهان و دومین مصرف کننده بعد ایالات متحده به دلیل سیاست شکست خورده کویید صفر بسیار متزلزل عمل کرد.

با بازگشت اقتصادهای سراسر جهان به سطح تقاضای نفت قبل از همه‌گیری کویید، چین با سیاست‌های کویید صفر که تقاضای نفت این کشور را کاهش داد، پایبند ماند. این کمک کرد تا تقاضای جهانی در سال 2022 از عرضه پیشی نگیرد. این خود دلیل مهمی بود که مانع تداوم و ثبات قیمت سه رقمی در نفت بود.

اگرچه چین اکنون این سیاست ها را کاهش داده است اما معامله گران نباید انتظار داشته باشند که تقاضای نفت چین به سرعت به سطح قبل از همه گیری بازگردد. اما باید به این نکته اشاره کرد که چین در سمت تقاضا به همان اندازه اهمیت دارد که اوپک پلاس در سمت عرضه اهمیت دارد.

روسیه نیز پس از سقف محدودیت قیمت ۶۰ دلاری توسط کشورهای G7 و تحریم های اروپا قصد کاهش ۲۰ درصدی تولید نفت خود دارد و ممکن است در اوایل سال ۲۰۲۳ شاهد کاهش ۵۰۰ تا ۷۰۰ هزار بشکه ای نفت این کشور باشیم.

جی‌پی مورگان پیش‌بینی می‌کند قیمت نفت برنت در سال 2023 به‌طور میانگین 90 دلار در هر بشکه باشد. مورگان استنلی انتظار بازگشت قیمت های بسیار بالاتر را در اواسط سال، پس از پایان قرنطینه در چین را پیش بینی کرده است

اگر بخواهیم چشم اندازی برای ۲۰۲۳ ترسیم کنیم باید بگوییم که جنگ بین عرضه و تقاضا در سال آینده میلادی تعیین کننده خواهد بود. جانب تقاضا با رکود احتمالی و تقاضا در چین احتمال تضعیف دارد و جانب عرضه با سیاست های روسیه و اوپک پلاس محدود می شود. باید دید که کدام جانب برتری را بدست خواهد آورد و قیمت نفت را رقم خواهد زد. اما چیزی که واضح است اینست که نبرد بین عرضه و تقاضا پرنوسان خواهد بود و تبعات این نبرد اثر مستقیم خود را بر روی بازار خواهد گذاشت. به احتمال بسیار فراوان سال آینده شاهد نوسانات قیمتی زیادی در نفت خواهیم بود که این بازه نوسان می تواند بین ۷۰ تا ۱۰۰ دلار باشد و با توجه بر رویداد های مرتبط و توضیح داده شده در این گفتگو باید منتظر واکنش متناسب با آن باشیم.

اهمیت این نوسانات بر بازار سرمایه نیز بر کسی پوشیده نیست. تاثیر قیمت نفت بر روی گروه بزرگ فرآورده های نفتی بصورت مستقیم خواهد بود و با توجه به نوسانات پیش بینی شده برای سال ۲۰۲۳ ما در بخش های از سال شاهد افزایش کرک اسپرد پالایشی ها و افزایش سود سازی آنها خواهیم بود و در بخش های از سال با کاهش قیمت نفت و کاهش کرک اسپرد و منفی شدن سهام این شرکت ها. اما احتمالا کفه ترازو به نفع این گروه می نشیند و مانند سال گذشته احتمالا سال خوبی برای گروه فرآورده های نفتی خواهیم داشت.

منبع: تجارت نیوز